اجزای اصلی ساختمان های بتنی شامل فونداسیون، ستون، تیر و دال است ، طبق استانداردهای ساختمان سازی در ساختمان به کار می‌رود. ساختمان‌های بتن مسلح از اتصال یکپارچه ستون‌ها و کف‌های بتنی تشکیل شده‌اند. در ادامه به بررسی انواع مختلف اجزای تشکیل‌دهنده ساختمان‌های بتنی می‌پردازیم:
اجزای ساختمان های بتنی چیست؟
۱. فونداسیون (پی) و شناژ
فونداسیون: فونداسیون یا پی، پایین‌ترین قسمت سازه است که نیروهای وارد بر ساختمان را به خاک منتقل می‌کند. هدف اصلی فونداسیون، توزیع نیروها در سطح وسیع‌تر برای کاهش نشست سازه است. انواع فونداسیون شامل پی منفرد، پی مرکب، پی باسکولی، پی نواری و پی گسترده (رادیه جنرال) می‌باشد.
میلگردگذاری فونداسیون: میلگردها به صورت شبکه‌ای در کف فونداسیون قرار می‌گیرند تا چسبندگی بتن و فولاد افزایش یابد. با توجه به بار و عمق فونداسیون، میلگردگذاری می‌تواند شامل شبکه‌های تحتانی یا ترکیبی از شبکه‌های تحتانی و فوقانی باشد. برای حفظ فاصله بین شبکه‌ها از خرک استفاده می‌شود.
شناژ: شناژ، فونداسیون‌ها را کلاف کرده و به منظور مقابله با نیروهای افقی مانند زلزله و باد و همچنین یکنواخت کردن نشست در ساختمان‌ها استفاده می‌شود.
۲. ستون
ستون: ستون‌ها نیروهای فشاری و جانبی را تحمل کرده و به فونداسیون منتقل می‌کنند. در ستون‌های بتنی، بتن بخش عمده بار را تحمل می‌کند، اما به دلیل مسائل مختلف، از میلگرد نیز استفاده می‌شود. مقطع ستون‌ها می‌تواند مربع، مستطیل، چند ضلعی یا دایره باشد.
میلگردگذاری ستون: حداقل میزان آرماتور طولی در ستون‌ها باید بین ۱% تا ۶% سطح مقطع کل باشد. حداقل تعداد میلگردهای طولی بسته به نوع تنگ (مدور، مستطیلی یا مثلثی) متفاوت است. از تنگ‌های جانبی یا خاموت‌ها برای نگه‌داشتن میلگردهای طولی و جلوگیری از کمانش آن‌ها استفاده می‌شود.
میلگردهای انتظار ستون: شیب میلگردهای خم شده در محل اتصال ستون به فونداسیون نباید از ۱ به ۶ تجاوز کند. این میلگردها باید به طور کامل مهار شوند و در صورت وجود اختلاف سطح بیش از ۷۵ میلی‌متر، از میلگردهای انتظار مجزا استفاده شود.
۳. تیر
تیر: در تیرهای بتن مسلح، میلگردهای فولادی در ناحیه کششی قرار می‌گیرند تا کشش ناشی از خمش را تحمل کنند. بتن نیز فشار ناشی از خمش را تحمل می‌کند. حداقل تعداد میلگردهای اصلی در تیرها ۲ عدد است و تعداد دقیق میلگردها بر اساس محاسبات طراحی تعیین می‌شود.
۴. دال
دال: دال بتنی برای پوشش سقف و کف فضاها استفاده می‌شود و وظیفه جداسازی فضاها را بر عهده دارد. دال‌ها می‌توانند یک‌طرفه یا دوطرفه باشند.
دال یک‌طرفه: بارها فقط در یک جهت حمل می‌شوند و آرماتوربندی در یک جهت مشخص انجام می‌شود.
دال دوطرفه: بارها در دو جهت حمل می‌شوند و دال با دو لایه میلگرد عمود بر هم مسلح می‌شود.
ضوابط آرماتوربندی دال‌ها: مقادیر آرماتورها بر اساس لنگرهای خمشی محاسبه می‌شوند. حداقل میلگردهای حرارت و جمع‌شدگی برای دال‌های با ضخامت کمتر از ۱۰۰۰ میلی‌متر بر اساس نوع میلگرد تعیین می‌شوند. فاصله میلگردهای خمشی نباید از دو برابر ضخامت دال یا ۳۵۰ میلی‌متر تجاوز کند. میلگردهای خمشی مثبت و منفی باید به طور کامل در تکیه‌گاه‌ها مهار شوند.
انواع سقف‌های بتنی: تیرچه بلوک، لانه زنبوری و دیوارها
۱. سقف تیرچه بلوک: مزایا، کاربرد و نکات اجرایی
سقف‌های تیرچه بلوک به دلیل طرح و اجرای آسان‌تر و صرفه اقتصادی، یکی از متداول‌ترین انواع سقف‌های بتنی هستند. فلسفه اصلی استفاده از این سقف‌ها، کاهش وزن و حذف بتن در ناحیه کششی است.
مزایای سقف تیرچه بلوک:
1. صرفه جویی در مصرف بتن: به دلیل استفاده از بلوک‌های توخالی و حذف بتن در منطقه کششی.
2. کاهش مصرف آرماتور: با کاهش حجم بتن، مصرف آرماتورهای فولادی نیز کاهش می‌یابد.
3.کیفیت بهتر و کاهش نیروی انسانی: تولید صنعتی تیرچه و بلوک در کارخانه باعث افزایش کیفیت و کاهش نیاز به نیروی انسانی می‌شود.
4. حمل و نصب آسان: وزن کم تیرچه‌ها امکان حمل و نصب توسط کارگران را فراهم می‌کند.
5. نصب سریع و آسان: پیش ساخته بودن تیرچه و بلوک، نصب سقف را سریع‌تر و آسان‌تر می‌کند و نیاز به کارگران متخصص برای قالب‌بندی و آرماتوربندی را کاهش می‌دهد.
6. قالب‌بندی ساده: قالب‌بندی زیر سقف تنها به شمع‌بندی و نصب چهارتراش محدود می‌شود.
7. افزایش سرعت اجرا: استفاده از سقف‌های تیرچه بلوک باعث افزایش سرعت عمل در اجرای پروژه می‌شود.
8. کاهش حجم بتن‌ریزی: بتن‌ریزی به صورت یکپارچه انجام می‌شود و حجم بتن کمتری نسبت به سقف‌های بتن آرمه متداول مورد نیاز است.
9. عملکرد لرزه‌ای بهتر: با اعمال تمهیدات لازم، سقف‌های تیرچه بلوک عملکرد لرزه‌ای بهتری نسبت به سایر سقف‌ها دارند.
10. عایق حرارتی: بلوک‌های مجوف (توخالی) در سقف‌های تیرچه بلوک به عنوان عایق حرارتی عمل می‌کنند.
11. کنترل دقیق بتن پوششی: تولید تیرچه‌ها در کارخانه، کنترل دقیقی بر مقدار بتن پوششی روی آرماتورهای کششی فراهم می‌کند.
12. کاهش ضخامت نازک‌کاری: مسلح بودن زیر سقف باعث کاهش ضخامت نازک‌کاری و بار مرده سقف می‌شود.
13. یکنواختی سطح: یکنواختی سطح بالای سقف، نیاز به ملات کمتری برای کف‌سازی دارد.
۲. سقف‌های لانه زنبوری (کاسه‌ای): ویژگی‌ها و نحوه اجرا
در ساختمان های بتنی، سقف‌های لانه زنبوری از انواع سقف‌های بتنی هستند که به صورت دال‌های دو طرفه اجرا می‌شوند و میلگردگذاری در دو جهت انجام می‌شود. این سقف‌ها به صورت بتن‌ریزی درجا اجرا می‌شوند و قالب‌بندی آن به صورت شبکه‌های عمود بر هم است که کاسه‌ها در داخل این شبکه‌ها قرار می‌گیرند. حداقل ضخامت بتن‌ریزی روی قالب‌های کاسه‌ای ۱۰ سانتی‌متر است و سطح سقف با یک شبکه میلگرد حرارتی به فاصله حداکثر ۲۵ سانتی‌متر مسلح می‌شود.
۳. دیوارهای بتنی: انواع و کاربردها
از دیوارهای بتنی در شرایط مختلف در ساختمان‌ها استفاده می‌شود. از نظر رفتار سازه‌ای، دیوارها به ۵ دسته تقسیم می‌شوند:
دیوارهای حائل: برای پایداری در برابر فشار جانبی خاک استفاده می‌شوند و عامل پایداری، وزن دیوار است.
دیوارهای باربر (بار قائم): علاوه بر وزن خود، نیروی خارجی قائمی را تحمل می‌کنند که ناشی از عکس‌العمل سقف یا نظایر آن است. این دیوارها باید برای بارهای خارج از مرکز و هرگونه بار جانبی طراحی شوند و به اعضای متقاطع مهار شوند. دیوارهای با ضخامت بیشتر از ۲۵ سانتی‌متر باید دارای دو شبکه فولادی در دو طرف دیوار باشند.
دیوارهای بتنی: انواع، کاربردها و ضوابط طراحی
۱. دیوارهای زیرزمین: ویژگی‌ها و مشخصات
در ساختمان های بتنی، دیوار زیرزمین نوعی دیوار حائل است که علاوه بر فشار جانبی خاک، نیروهای قائم را نیز تحمل می‌کند. حداقل ضخامت این دیوارها ۲۰ سانتی‌متر و در مناطق مرطوب حداقل ۳۰ سانتی‌متر است. ضخامت دیوار زیرزمین همواره باید بیشتر از دیوارهای بالای آن باشد.
۲. دیوارهای غیر باربر (جداکننده و پیرامونی): ویژگی‌ها و نکات طراحی
در ساختمان های بتنی، دیوارهای غیر باربر شامل دیوارهای محیطی ساختمان، جداکننده‌های داخلی و دیوارهای محوطه هستند. در طراحی این دیوارها، به عایق بودن آن‌ها در برابر صدا (به جز دیوارهای محوطه) باید توجه کافی داشت. دیوارهای محوطه تحت تأثیر نیروهای جانبی باد قرار می‌گیرند.
۳. دیوارهای برشی: عملکرد، فولادگذاری و ملاحظات طراحی
در ساختمان های بتنی، دیوارهای برشی برای مقاومت در برابر نیروهای جانبی که در صفحه دیوار عمل می‌کنند، به کار می‌روند و به آن‌ها دیافراگم قائم نیز گفته می‌شود. این دیوارها از سختی داخل صفحه‌ای بسیار زیادی برخوردار بوده و مشابه یک تیر کنسولی قائم و عمیق عمل می‌کنند. دیوارهای برشی با ایجاد پایداری جانبی برای ساختمان، در برابر برش و لنگرهای خمشی ناشی از بارهای جانبی مقاومت می‌کنند.
-
عملکرد دیوارهای برشی
در ساختمان های بتنی، در دیوارهای برشی با نسبت ارتفاع به طول کوچک، برش بیش از خمش اهمیت دارد.
در دیوارهای برشی بلندتر، لنگر خمشی اهمیت بیشتری دارد.
به دلیل تشابه عملکرد دیوارهای برشی با تیرهای عمیق، فولادهای برشی در آن‌ها هم به صورت افقی و هم به صورت قائم قرار داده می‌شوند.
-
ملاحظات طراحی
در ساختمان های بتنی ، دیوارهای برشی باید به صورت متقارن در پلان ساختمان قرار گیرند.
تمرکز میلگردهای خمشی در دو لبه دیوار، شکل‌پذیری دیوار را افزایش می‌دهد.
بهتر است میلگردهای کششی به وسیله تنگ یا خاموت دورپیچ شوند.
در ساختمان‌های کوتاه و متوسط، لزومی به برجسته کردن دو لبه دیوار نیست و ضخامت دیوار معمولاً ثابت در نظر گرفته می‌شود.
۴. ضوابط کلی طراحی دیوارها: آرماتورگذاری و مشخصات
-
حداقل آرماتور
در ساختمان های بتنی ، آرماتورهای قائم و افقی نباید کمتر از مقادیر مشخص شده در آیین‌نامه‌ها باشند.
حداقل نسبت مساحت مقطع آرماتور قائم به مساحت کل مقطع، بسته به نوع میلگرد (400S و بالاتر یا سایر میلگردهای آجدار) متفاوت است.
حداقل نسبت مساحت مقطع آرماتور افقی به مساحت کل مقطع نیز بسته به نوع میلگرد متفاوت است.
نسبت مساحت آرماتور قائم و افقی نباید بیشتر از 0.04 باشد.
-
دیوارهای ضخیم‌تر از ۲۵۰ میلی‌متر:
در این دیوارها، آرماتورهای قائم و افقی باید در دو سفره به موازات سطوح دیوار پیش‌بینی شوند.
در دیوارهایی که یک رویه آن‌ها در تماس با خاک یا هوای بیرون است، یک شبکه آرماتور باید در فاصله‌ای بیشتر از 50 میلی‌متر و کمتر از یک سوم ضخامت دیوار از رویه در تماس با خاک یا محیط خارجی قرار داده شود.
در سایر دیوارها، هر شبکه آرماتور باید در فاصله‌ای بیشتر از 20 میلی‌متر و کمتر از یک سوم ضخامت دیوار از هر رویه قرار داده شود.
-
فاصله میلگردها
در ساختمان های بتنی، فاصله میلگردهای قائم و افقی مجاور در هر شبکه نباید بیشتر از سه برابر ضخامت دیوار و 350 میلی‌متر باشد.
محصور کردن میلگردها: در مواردی که مساحت مقطع کل آرماتور قائم از یک درصد مساحت کل مقطع کمتر است یا آرماتور قائم به عنوان آرماتور فشاری مورد نیاز نیست، محصور کردن میلگردهای قائم با خاموت الزامی نیست.
-
بازشوها
در ساختمان های بتنی، دور تا دور بازشو باید حداقل دو میلگرد با قطر 16 میلی‌متر یا معادل آن قرار داده شود و این میلگردها باید به نحوی مناسب مهار شوند.
و در پایان…
در این مقاله اجزای ساختمان های بتنی را بررسی کردیم. ما در شرکت زیباسازان در مشهد با مدیریت روح الله قدرتی در صنعت ساختمان خدماتی مانند: ساخت و ساز با هزینه کم، تهاتر در ساخت و ساز و مشارکت در ساخت، خرید و فروش ملک را به شما عزیزان ارائه می‌دهیم. با مشاورین ما در ارتباط باشید.